چرم گیاهی (Vegetable Tanned Leather)، آینده صنعت چرم سازگار با محیط‌زیست

در دنیای امروز که دغدغه‌های زیست‌محیطی و حقوق حیوانات بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته‌اند، صنعت مد و پوشاک نیز به سمت تولیداتی پایدارتر و بدون خشونت حرکت می‌کند. یکی از نتایج این رویکرد جدید، گسترش استفاده از چرم گیاهی یا همان چرم وگان (Vegan Leather) است. چرم گیاهی، برخلاف چرم‌های سنتی که از پوست حیوانات تهیه می‌شوند، با استفاده از مواد طبیعی گیاهی یا بازیافتی تولید می‌شود و هم برای محیط‌زیست و هم برای وجدان اخلاقی انسان‌ها گزینه‌ای بهتر به حساب می‌آید. در این مقاله از سایت نیکلاس، به‌طور جامع به بررسی چرم گیاهی، انواع آن، مزایا و معایب، کاربردها و تأثیر آن بر آینده صنعت چرم و محیط‌زیست خواهیم پرداخت.

چرم گیاهی چیست؟

چرم گیاهی یا چرم وگان، نوعی جایگزین چرم حیوانی است که از مواد طبیعی و گیاهی مانند میوه‌ها، برگ‌ها، قارچ‌ها، ساقه گیاهان یا حتی مواد بازیافتی مانند پلاستیک‌های دورریختنی تولید می‌شود. برخلاف چرم حیوانی که نیازمند کشتار و دباغی با مواد شیمیایی است، چرم گیاهی از فرآیندهایی استفاده می‌کند که در آن هیچ حیوانی آسیب نمی‌بیند و میزان آلاینده‌های محیطی نیز به حداقل می‌رسد. از جمله معروف‌ترین منابع تولید چرم گیاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برگ آناناس (چرم Piñatex)
• قارچ (Mylo Leather)
• پوست سیب (Apple Leather)
• کاکتوس (Desserto Leather)
• چوب پنبه
• ضایعات چای، قهوه یا خاک اره

تفاوت چرم گیاهی با چرم حیوانی

فرآیند تولید چرم گیاهی

بسته به نوع ماده اولیه، فرآیند تولید چرم گیاهی متفاوت است. با این حال، یک روند کلی برای اکثر انواع چرم وگان به شکل زیر است:

1. جمع‌آوری مواد اولیه
از گیاهان، میوه‌ها یا ضایعات کشاورزی استفاده می‌شود. مثلاً برگ‌های آناناس که پس از برداشت میوه دور ریخته می‌شوند، جمع‌آوری می‌گردند.
2. پردازش و فیلتراسیون
مواد گیاهی خرد، خشک و به خمیر یا الیاف قابل‌پردازش تبدیل می‌شوند.
3. ترکیب با مواد پایدار
برخی برندها برای افزایش دوام، این مواد را با پلی‌اورتان‌های پایه آبی یا رزین‌های طبیعی ترکیب می‌کنند.
4. پهن‌کردن، خشک‌کردن و فشرده‌سازی
خمیر یا الیاف حاصل به ورقه‌های نازک پهن و خشک می‌شوند تا شکل نهایی چرم را بگیرند.
5. رنگ‌آمیزی و پرداخت نهایی
ورقه‌ها رنگ‌آمیزی می‌شوند و بافت چرم طبیعی روی آن‌ها شبیه‌سازی می‌شود تا شباهت بیشتری به چرم حیوانی پیدا کنند.

مزایای چرم گیاهی

1. بدون آسیب به حیوانات
چرم گیاهی کاملاً وگان است و نیازی به استفاده از پوست حیوانات ندارد. این ویژگی برای کسانی که به حقوق حیوانات اهمیت می‌دهند، بسیار مهم است.
2. زیست‌پذیری بالا
در تولید چرم گیاهی خبری از کروم و دیگر مواد شیمیایی خطرناک نیست. به همین دلیل، بسیاری از انواع آن قابل تجزیه در طبیعت هستند و به آلودگی آب و خاک دامن نمی‌زنند.
3. کاهش انتشار کربن
تولید چرم حیوانی باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود؛ زیرا با دام‌پروری، متان و مصرف بالای انرژی همراه است. اما چرم گیاهی اغلب از پسماندها استفاده می‌کند و ردپای کمتری از کربن در آن دیده می‌شود.
4. سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر
بسیاری از چرم‌های گیاهی وزن کمتر و نرمی بیشتری دارند که برای تولید کیف، کفش و لباس بسیار مناسب است.
5. نوآوری در طراحی
چرم‌های گیاهی می‌توانند بافت‌ها، رنگ‌ها و فرم‌هایی داشته باشند که در چرم طبیعی ممکن نیست و این فرصت خوبی برای طراحان محصولات چرمی است.

معایب چرم گیاهی

با وجود مزایا، برخی چالش‌ها نیز در مسیر توسعه چرم گیاهی وجود دارد:
• دوام کمتر در برخی مدل‌ها: برخی انواع چرم گیاهی ممکن است به اندازه چرم حیوانی ماندگاری نداشته باشند، به‌ویژه اگر به‌صورت کاملاً ارگانیک تولید شده باشند.
• مقاومت پایین‌تر در برابر آب و سایش: چرم‌های گیاهی، به‌ویژه نوع‌های تجزیه‌پذیر، ممکن است نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشند.
• هزینه‌بر بودن تولید در مراحل اولیه: به‌دلیل فناوری نوظهور، برخی برندها هنوز هزینه بالایی برای تولید دارند که البته با رشد بازار در حال کاهش است.
• در برخی مدل‌ها، استفاده از مواد غیرطبیعی: برخی چرم‌های وگان، برای افزایش دوام، از ترکیبات شیمیایی نیز استفاده می‌کنند که باعث کاهش تجزیه‌پذیری آن‌ها می‌شود.

انواع معروف چرم گیاهی

1. چرم آناناس (Piñatex)
تولید شده از برگ‌های آناناس، مقاوم، سبک و تجزیه‌پذیر که توسط برندهایی مانند نایکی، هوگو باس و H&M مورد استفاده قرار گرفته است.
2. چرم قارچ (Mylo)
از میسلیوم قارچ تولید می‌شود؛ شبیه‌ترین بافت را به چرم طبیعی دارد و بسیار لطیف است. برند Stella McCartney از پیشگامان استفاده از آن است.
3. چرم سیب
از پوست و ضایعات سیب به دست می‌آید، در صنعت کیف چرم زنانه و کفش بسیار محبوب شده و در اروپا تولید بالایی دارد.
4. چرم کاکتوس (Desserto)
از برگ‌های کاکتوس مکزیکی تهیه می‌شود، بسیار مقاوم در برابر آب و دوستدار طبیعت است.

چرم گیاهی در صنعت مد

در سال‌های اخیر، برندهای بزرگ مد و پوشاک به سمت استفاده از چرم وگان رفته‌اند. برخی از برندهایی که از چرم گیاهی در محصولات خود استفاده کرده‌اند عبارت‌اند از:
• Stella McCartney: برند پیشرو در مد بدون خشونت
• Adidas: تولید کتانی‌های با چرم قارچ
• H&M و Zara: استفاده از Piñatex در کیف‌ها و کفش‌ها
• Patagonia: توسعه لباس‌های پایدار با چرم گیاهی
حتی برندهای لوکس مانند Hermès نیز نسخه‌هایی از کیف‌های معروف خود را با چرم گیاهی تولید کرده‌اند تا به تقاضای روزافزون بازار پاسخ دهند.

آینده چرم گیاهی؛ واقعیت یا ترند زودگذر؟

چرم گیاهی تنها یک مد زودگذر نیست، بلکه پاسخ به یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی و اخلاقی جهان است. با پیشرفت فناوری، هزینه تولید این چرم‌ها در حال کاهش و کیفیت آن‌ها در حال افزایش است. شرکت‌های بیشتری به‌دنبال حذف چرم حیوانی از زنجیره تولید خود هستند، زیرا:

• مقررات سخت‌گیرانه‌تری درباره استفاده از چرم حیوانی در حال تصویب است.
• مصرف‌کنندگان نسل جدید به پایداری و اخلاق تولید اهمیت زیادی می‌دهند.
• مواد اولیه چرم گیاهی، تجدیدپذیر، ارزان‌تر و در دسترس‌تر هستند.

چرم گیاهی در ایران

ایران نیز با توجه به تنوع بالای گیاهان و ضایعات کشاورزی، ظرفیت بسیار بالایی برای تولید چرم گیاهی دارد. با حمایت دولت و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو، می‌توان بازار داخلی را به سمت مصرف چرم وگان سوق داد.
تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند از پسماندهای کشاورزی مانند پوست میوه‌ها، برگ درختان، سبوس، ضایعات چای یا قهوه برای ساخت این نوع چرم بهره ببرند. همچنین در حوزه صادرات نیز بازار چرم گیاهی با توجه به تقاضای جهانی بسیار پرپتانسیل است.

جمع‌بندی

چرم گیاهی یا چرم وگان، نه‌تنها راه‌حلی نوآورانه برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی و حیوان‌آزاری است، بلکه نمایانگر آینده‌ای پایدار در صنعت مد و چرم است. با رشد آگاهی مصرف‌کنندگان و تلاش برندها برای کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست، این نوع چرم می‌تواند به استاندارد جدید در دنیای تولید پوشاک، کیف، کفش و لوازم جانبی تبدیل شود. اگر به‌دنبال محصولی هستید که هم زیبا، هم بادوام و هم اخلاق‌مدار باشد، چرم گیاهی انتخابی هوشمندانه است؛ انتخابی که به طبیعت، حیوانات و آینده زمین احترام می‌گذارد.